Nog een keer (de laatste?) in de concertzaal van Orpheus: de Matthäus Passion door Bachkoor Apeldoorn, op vrijdag 12 april 2019. Een gedenkwaardige belevenis, niet in de laatste plaats door de steeds verder verfijnde interpretatie van dirigent Joop Schets, die met subtiele lichaamstaal koor en musici tot steeds verder toenemende expressiviteit weet te brengen.

Opvallend: de afgewogen dynamische contrasten in de verschillende rollen die het koor in het lijdensverhaal vervult. Van ingetogen melancholie tot grote emotionele scherpte, alle schakeringen komen vlekkeloos tot hun recht, van het verdriet na de kruisiging tot de woede en opwinding in de taferelen rond de arrestatie (Sind Blitze, sind Donner), de rechtszaak (Laszt ihn kreuzigen, Barrabam!).

Opvallend ook de ontwikkeling van de solisten, die in navolging van countertenor Dave ten Kate nu allemaal de arioso’s, aria’s en dialogen uit het hoofd zingen – ik herinner me nog die keer dat Ten Kate en sopraan Heleen Koele naast elkaar hun duet (So ist mein Jesus nun gefangen) zongen, Ten Kate uit het hoofd, Koele toen nog uit het boek. Dat evangelist (de uitstekende tenor Leon van Liere) en Christus (de weer indrukwekkende Hans Christian Hinz) nog wel de bladmuziek bij de hand houden, dat kan ik me voorstellen.

Een nieuw fenomeen: de boventiteling in hedendaags Nederlands. Dat maakt de uitvoering nog iets theatraler, samen met de mooie afwisseling in belichting van musici, solisten en koor. Theatraler, is dat erg? De chefs van Johann Sebastian Bach in Leipzig vonden van wel, die beoordeelden zijn Johannes en Matthäus Passion als veel te veel leunend op de in die jaren steeds verder oprukkende opera. Wij kijken daar nu anders tegenaan: het lijdensverhaal is immers tegelijk ook een aansprekend menselijk drama, en dat aspect mag best een rol spelen in een uitvoering.

Zeker in een theater als Orpheus; bij een uitvoering in een kerk ligt dat duidelijk anders. Dat de boventiteling volgend jaar terugkomt in de Grote Kerk lijkt me niet alleen technisch onmogelijk (daar hebben lang niet alle bezoekers goed zicht op wat zich bij zangers en musici afspeelt), maar ook ongewenst.

De manier waarop het deze keer werd gedaan vervulde wel goed de doelstelling: lang niet alle oude Duitse tekst is meteen begrijpelijk (als het in gezongen vorm al verstaanbaar is), en de ontwikkelingen zijn zo beter te volgen. Als het er ooit nog van komt het weer te doen: er zit één foutje in, waar ‘mij’ staat inplaats van ‘mijn’.

Tenslotte nog even een kanttekening bij het solistenkorps van deze uitvoering. Daar vallen weinig kritische noten bij te maken, behalve bij Dave ten Kate. Die zingt wel heel zuiver en doorleefd, maar zijn stem is toch eigenlijk iets te klein voor zo’n grote ruimte, en zijn neiging tot sterk vibrato wil nog wel eens doorslaan naar bibberig.

     René de Cocq   

Vorige week heb ik met veel plezier (maar ook met behoorlijk wat inspanning) deelgenomen aan de uitvoeringen van de Mattheus jr in Apeldoorn….Wat is het lastig om twee rollen te combineren: het zingen met twee koren door elkaar, daarbij ook gedurende de uitvoering nog wisselend van samenstelling, èn de getimede momenten van opstaan, al of niet per stemsoort, focussen op de acterende figuur, nakijken van de gevangen Christusfiguur en dan het hoofd met een ruk om te draaien bij het Donner en Blitze……Ik noem maar iets.

Toch boeit iedere keer de uitvoering weer en krijg ik hoe langer hoe meer respect voor het format van de Mattheus jr. : het combineren van authentieke stukken uit de “echte” Mattheus door professionele zangers (Evangelist, Christus, Petrus en Judas en Maria Magdalena)  instrumentalisten ( Joop, de bassis en de saxofonist) en acteurs (Siem en Vader) en -zangers (het koor) , het lijdensverhaal uitlopend op het afscheid “Wir setzen uns..” maar ook verder: de verrijzenis van Christus…
Schrijver Albert Hoex en Joop Schets hebben gezamen een bijzonder fraaie vorm gevonden om de kinderen, maar zeker ook de volwassenen met de Mattheus Passion van Bach bekend te maken……

Aansprekend, begrijpelijk en ontroerend….
De uitvoeringen zorgden bij mij althans voor “kippenvelmomenten” en ontroering en ook de bezoekers hadden ongetwijfeld deze momenten, gezien de intense aandacht die er, bij klein en groot,  waar te nemen was bij alle uitvoeringen.
Eén toelichting daarop wil ik jullie niet onthouden: uit mijn ooghoeken kijkend ( gedachtig de instructie: houdt vooral de focus op de uitvoerende figuur vast! ) zag ik op de eerste rij op een geven moment bij de uitvoering van zaterdagavond een meisje van een jaar of 12, 13 met een klein wit zakdoekje in haar ogen wrijven… niet een keer maar meer en langer…Ook keek ze zeer intens naar wat er allemaal gebeurde!
Ik zag dat praktisch bij alle kinderen, hoewel de kleinere vaak lekker tegen hun moeder aan zaten te luisteren. Dit meisje sprong er toch wel uit en ik vroeg me af waarom ze huilde. Ik vond dat toch wel bijzonder en overwoog, dat er ook andere redenen dan de uitvoering zouden kunnen zijn om te huilen. Daarom sprak ik moeder en dochter na de uitvoering aan, met de vraag of ze het mooi gevonden hadden. Ja, èrg mooi…waarop de moeder me vertelde, dat haar dochter al voor de derde maal de Matteus jr. bijwoonde en het zo mooi vond, dat het ook nog wel langer mocht duren….
Moeten er meer redenen zijn om te uitvoering aan te bevelen of er aan deel te nemen…..?
Jan van Bemmel

Bachkoor handhaaft hoog niveau 

Dave ten Kate ‘man of the Matthäus’

J.S. Bach – Matthäus Passion, BWV 244

Bachkoor Apeldoorn o.l.v. Joop Schets,

Hans Christian Hinz, bas (Christus), Leon van Liere, tenor (evangelist), Heleen Koele, sopraan, Dave ten Kate, countertenor, André Post, tenor, Marc Pantus, bas.

Het Gelders Orkest, Jongenskoor van het Sacramentskoor Breda, Dirk Luijmes en Andries Stam, orgel, Ralph Rousseau Meulenbroeks, viola da gamba.

Gehoord: Hanoszaal, Orpheus, Apeldoorn, 23 maart 2018

Door Maarten Mestrom

APELDOORN – Sommige kunstwerken staan als eenzame iconen in de tijd. De Nachtwacht van Rembrandt. De Matthäus Passion van Bach. Alles wat muziek vermag is in dit werk samengebald, dat daarmee zowel muzikaal-historisch als spiritueel een onvergelijkelijk hoogtepunt is.

Maar het is ook een verhaal. Een verhaal dat we allemaal kennen omdat we er in meer of mindere mate mee zijn opgevoed. Los van (vaak vooral in de weg zittende) kerkelijke associaties is het een verhaal over waarheid, verraad, uitlevering en volkswoede. Het was een van de fraaie aspecten van de uitvoering van Bachkoor Apeldoorn dat niet alleen de muziek maar ook dat drama goed over het voetlicht kwam.

De Matthäus van Bachkoor Apeldoorn staat mede door de samenwerking met Het Gelders Orkest en de uitstekende solisten al vele jaren op een hoog niveau. Toch heeft iedere uitvoering zijn eigen ‘in het oor springende’ karakteristieken.

Bij de Matthäus van 23 maart waren er enkele hoogtepunten meteen al aan het begin. Zo werd het openingskoor opvallend mooi uitgevoerd. Heel bezonken, bijna filosofisch bezongen de dochters van Sion het komende drama. Door de rust en het tempo was het openingskoor opmerkelijk transparant en was iedere stem met zijn tegenstem in evenwicht.

Grote indruk maakte countertenor Dave ten Kate – hij was wat mij betreft  ‘the man of the Matthäus’, als je dat zo mag zeggen – meteen al in de aria Buß und Reu. Die begon wonderschoon met de twee dwarsfluiten. Peter Verduyn Lunel en zijn collega speelden niet op metalen maar houten instrumenten, met relatief weinig vibrato en met een zeer verzorgde frasering. Na hun inleiding kwam daar de krachtige en trefzekere alt van Dave ten Kate bij. En toen gebeurde er iets opmerkelijks. De vrijwel volle grote zaal van Orpheus leek te veranderen in een kleine huiskamer waarin Ten Kate iedereen persoonlijk meenam in Bach’s intieme boetezang.

De toon was daarmee gezet. Leon van Liere als Evangelist en Hans Christian Hinz als Christus droegen samen het verhaal. Beide voortreffelijke zangers besteedden veel aandacht aan tekstuitbeelding. Fraai hoe dirigent Joop Schets alle vocalisten de ruimte gaf en focus legde op dramatische sleutelmomenten als ‘Ich kenne des Menschen nicht’ en het bloedstollende ‘Eli, Eli, lama asabthani’.

Sopraan Heleen Koele en tenor André Post leken aanvankelijk iets meer moeite te hebben om in hun rollen te komen, maar het alt-sopraan duet ‘So ist mein Jesus nun gefangen’ met het commentaar van het koor er doorheen was van grote klasse en André Post zong een heel mooi ‘Geduld, Geduld!’ samen met de enige gambaspeler in Nederland met een muzikale achtergrond in de rock en roll. Maar wellicht dat juist dankzij die scholing Ralph Rousseau Meulenbroeks zo stuwend en trefzeker speelt.

Altijd een lastig momentje is de ‘herstart’ na de pauze. Onrustig publiek, iedereen met glaasje wijn achter de kiezen nog de pauzestand. Ook het koor leek even een beetje uit het evenwicht, maar de onverstoorbare Joop Schets leidde alles snel in goede banen.

De aria ‘Erbarme Dich’ is iedere keer een sleutelmoment in Matthäus. Als je je als luisteraar nog niet gewonnen hebt gegeven, dan gebeurt dat tijdens ‘Erbarme dich’. Deemoedig gespeeld was de gave vioolsolo door Alexej Pevzner en wederom zong Ten Kate de sterren van de hemel.

Ook bas Marc Pantus was na de pauze zeer overtuigend. Zijn bezielde basaria bijna op het einde ‘Mache dich, mein Herze, rein’ voelde aan als een spirituele samenvatting van deze Matthäus.

Mooi waren de koorstukken. Naast de solide gezongen fugatische delen is het Sind Blitze, sind Donner altijd spectaculair en de uitroep ‘Barrabam’ klonk zoals het hoort: als het meest schrijnende verminderd septiem akkoord uit de muziekgeschiedenis

Met je (klein)kinderen naar de Matteüs Junior
Op woensdag 7 en donderdag 8 maart 2018 voert Bachkoor Apeldoorn in samenwerking met Muziektheater De Plaats de Matteüs Junior (9+) uit (zie Agenda hieronder).

Bachkoor Apeldoorn is trots op deze muziektheater enscenering voor jong en oud van de Matthäus Passion. Het beroemde verhaal van de Zoon die moet sterven om daarna door zijn Vader tot leven te worden gewekt. En dat op de minstens zo beroemde wonderschone muziek van Bach. Een verhaal én muziek van alle tijden die het waard zijn om gehoord te worden door kinderen (en hun ouders…) van nu.

Hoofdpersoon in deze voorstelling is een jongen van elf. Met een vader die, altijd rond dezelfde tijd van het jaar, plots héél hard muziek opzet. En – nog erger! – midden in de huiskamer begint mee te zingen! Wat is dat voor muziek? Waar gaat die muziek over? “Pap, kan het wat zachter, ik ben mijn huiswerk aan het maken!”  Een voorstelling over een vader die zijn zoon aan de hand van de muziek van Bach het verhaal van de Vader en Zijn Zoon vertelt. Een verhaal over vriendschap, verraad, offer, zondebok, lijden, medelijden en dood. En, tot slot, verrijzenis. Want uiteindelijk is het een verhaal over het geheim dat het leven voortkomt uit de dood. Bestaat dat? Dat bestaat! Kom luisteren, kom kijken! Voor iedereen van 9 tot 99 die houdt van een spannend en geheimzinnig verhaal én wonderschone muziek. “Bach, wie is dat, Bach?”

Libretto Albert Hoex (vrij naar Picander en Bach)
Solisten: Dave ten Kate (altus), Leon van Liere (Evangelist), Silencio Pinas (Christus), Mirthe Dokter (sopraan) en Tom Jansen (bas)
Muzikale leiding: Joop Schets

De Matteüs-Junior is een geënsceneerde versie van Bach’s Matthäus Passion speciaal voor kinderen en hun ouders (en andere belangstellenden van 7-70 jaar)

Artistiek leider Albert Hoex schreef een nieuw libretto op basis van de woorden van Picander, componist Andries van Rossem arrangeerde op basis van Bach deze nieuwe Junior versie. De muzikale bezetting is koor, 5 solisten, vleugel, contrabas en saxofoon. Daarnaast zijn twee acteurs aan het verhaal toegevoegd die vader en zoon spelen die het verhaal opnieuw ontdekken en samen betekenis geven. De voorstelling duurt één uur en 10 minuten. Alle noten zijn van Bach, maar niet alle noten van Bach komen er meer in voor. Maar de mooiste natuurlijk wel…zowel voor koor als solisten.

De eerste uitvoering vond plaats in Arnhem  in maart 2017. Enkele van onze leden hebben meegezongen met leden van Toonkunst Arnhem en er waren ook enkele Bachkoorleden als bezoeker aanwezig.

We hebben uitsluitend lovende en enthousiaste verhalen gehoord over deze uitvoering. We hebben aangegeven dat we in 2018 graag van de partij zijn en aan een uitvoering in Apeldoorn willen meedoen. We hebben Albert Hoex bereid gevonden ons iets te komen vertellen over deze Mattheus-Junior. A.s. dinsdag 30 mei zal hij gedurende 30 minuten ons iets vertellen over zijn visie en aanpak.

Unieke samenwerking met De Heemgaard APELDOORN

In theater Orpheus zal het Bachkoor vanavond de Matthäus Passion met leerlingen van De Heemgaard ten gehore brengen. ,,Het doorgeven van de Matthäus Passion is mijn plicht.”

(uit de Stentor-Apeldoorn)